Hệ thống cân bằng điện tửESP giúp cho xe hạn chế bị trượt trên đường trơn, đường sỏi đá. Hoặc giúp xe lấy lại cân bằng khi bạn thao tác đánh dư tay lái một cách đột ngột. Hệ thống ESP sẽ can thiệp và tự động chuyển hướng đi của xe giúp nó trở lại trạng thái ổn định an toàn.
Toc
Tìm hiểu về hệ thống cân bằng điện tử ESP xe ô tô
Cùng tìm hiểu về hệ thống an toàn cân bằng điện tử ESP trên xe ô tô.
Hệ thống cân bằng điện tử là gì?
Hệ thống cân bằng điện tử ESP tên đầy đủ là Electronic Stability Program là một trong những hệ thống an toàn trên xe ô tô. Giúp cải thiện độ ổn định của xe ô tô khi vào cua hoặc khi tránh chướng ngại vật đột ngột. Hay khi chạy tốc độ cao, hạn chế nguy cơ xe bị mất lái.
Trước đây, hệ thống cân bằng điện tử xe ô tô là một trong các tính năng an toàn nâng cao. Và thường chỉ xuất hiện trên những dòng xe cao cấp. Tuy nhiên ngày nay ESP đã phổ biến hơn rất nhiều. Được áp dụng rộng rãi trên các hãng xe hơn. Hiện đa phần các xe ô tô đều được trang bị hệ thống cân bằng điện tử ESP ngay cả với những xe bình dân.
Lịch sử phát triển hệ thống cân bằng điện tử của xe ô tô bắt đầu từ những năm cuối thập niên 1980. Đến đầu thập niên 1990, BMW hợp tác với Bosch và Continental phát triển thành công hệ thống giúp giảm mô men xoắn động cơ để tránh xe ô tô bị mất kiểm soát. Cùng thời gian đó, hệ thống ổn định điện tử ESP giúp kiểm soát độ trượt của xe cũng đã được phát triển. Sau đó hệ thống cân bằng điện tử xe ô tô đã được hình thành với nhiều tên gọi tùy theo từng hãng xe khác nhau.
Tác dụng của hệ thống cân bằng điện tử
Cấu tạo của hệ thống cân bằng điện tử ESP khá phực tạp. Bởi nó không hoạt động độc lập mà kết hợp với nhiều hệ thống khác nhau như hệ thống chống bó cứng phanh ABS, hệ thống kiểm soát lực kéo TCS và hệ thống phân phối lực phanh điện tử EBD,… Ở góc độ này, hệ thống cân bằng điện tử ESP đóng vai trò như hệ thống tổng. Sử dụng chung cơ cấu vận hành với các hệ thống an toàn khác.
Hệ thống cân bằng điện tử ESP cũng giống như hệ thống khởi hành ngang dốc đều sử dụng thông tin từ nhiều cảm biến trên xe ô tô như: cảm biến tốc độ ở mỗi bánh xe, cảm biến góc quay thân xe hay cảm biến góc đánh lái vô lăng… Các cảm biến này sẽ truyền tín hiệu về một bộ điều khiển chính là ESP Module. Từ đây, bộ điều khiển ESP sẽ tính toán góc đánh lái và góc quay của thân xe phù hợp với quỹ đạo chuyển động. Trong trường hợp phát hiện dấu hiệu sai lệch. Xe ô tô không tuân theo trình điều khiển mà người lái mong muốn. ESP sẽ tác động phanh để điều chỉnh lại tốc độ quay của bánh xe. Cụ thể, ESP sẽ dùng cơ cấu chấp hành của ABS và EBD để tăng hoặc giảm áp suất dầu tác động lên xi lanh phanh của từng bánh xe. Từ đó tạo ra lực phanh chênh lệch giữa các bánh xe nhằm lấy lại sự kiểm soát.
Nếu như khi xe bị thiếu lái, trượt bánh trước khiến xe có xu hướng văng ngang. Hệ thống cân bằng điện tử sẽ chủ động tạo lực phanh ở bánh xe phía đối diện với hướng bị trượt. Điều này có tác dụng như một tâm quay tạo ra mô men bù lại lực trượt ngang. Nên nhờ đó mà xe giữ được trạng thái ổn định, di chuyển theo đúng hướng mà người lái dự kiến.
Khi phát hiện xe bị dư lái, trượt bánh sau khiến xe ô tô có xu hướng văng đuôi. Khi đó ESP sẽ chủ động tạo lực phanh ở bánh xe đối diện với hướng đuôi xe bị trượt. Điều này có tác dụng như một tâm quay tạo mô men bù lại. Giữ cho xe di chuyển ổn định theo đúng quỹ đạo.
Với một số hệ thống cân bằng điện tử xe ô tô cao cấp hơn có thể tác động lên cả mô men xoắn động cơ trong trường hợp lực phanh không đủ sức để ổn định xe. Khi này hệ thống cân bằng điện tử sẽ sử dụng chung cơ cấu chấp hành của TCS để can thiệp chỉnh bướm ga hay tạm thời làm chậm thời điểm đánh lửa. Điều này sẽ giúp làm giảm mô men từ động cơ truyền xuống bánh xe. Đây chính là lý do mà chủ phương tiện sẽ cảm thấy độ giật từ chân ga giống như độ giật từ chân phanh khi ABS hoạt động.
Bài viết liên quan:
Cách bật tắt hệ thống cân bằng điện tử ô tô
Với các xe được trang bị hệ thống cân bằng điện tử ESP. Nhà sản xuất luôn bố trí một nút bật tắt hệ thống trên vô lăng, bảng taplo hay bệ cần số tuỳ theo thiết kế mỗi xe. Hệ thống cân bằng điện tử thường tự khởi động khi xe ô tô lăn bánh. Trong một số trường hợp người lái có thể chủ động tắt hoặc bật lại ESP bằng nút điều khiển này.
Không phải lúc nào hệ thống cân bằng điện tử ESP cũng sẽ giúp ích cho xe. Có một số trường hợp mà người lái nên chủ động tắt hệ thống cân bằng điện tử như:
Khi xe off road hoặc đi vào đường bùn lầy, xe bị sa lầy
Tác dụng của hệ thống cân bằng điện tử trên xe ô tô chủ yếu phát huy khi xe chạy tốc độ cao. Vào cua hay tránh chướng ngại vật bất ngờ. Còn khi off road, đi đường bùn đất, đường cát lún hay xe bị sa lầy thì ESP sẽ không giúp ích nhiều và thậm chí còn gây cản trở.
Bởi lúc này xe sẽ thường di chuyển chậm, tốc độ 4 bánh xe không đều nhau. Trong trường hợp bánh xe dẫn động bị sa lầy sẽ gặp hiện tượng quay trơn. Nếu hệ thống ESP đang hoạt động sẽ kích hoạt phanh hoặc giảm mô men để hãm bánh xe này lại. Điều này khiến xe ô tô khó thoát lầy hơn.
Ngoài ra, khi đi off road xe sẽ cần lực kéo rất lớn. Nếu rơi vào tình huống nào đó mà hệ thống cân bằng điện tử vô tình can thiệp làm giảm công suất động cơ thì lực kéo của xe sẽ bị ảnh hưởng không nhỏ.
Khi drift xe
Drift xe là một kỹ thuật lái xe cố tình làm cho bánh xe trượt trơn trên đường. Khi xe drift, góc trượt sau lớn hơn góc trượt trước đến mức bánh trước hướng ngược chiều với hướng rẽ. Do đó nếu bật ESP xe sẽ rất khó drift vì ESP sẽ can thiệp khi bánh xe bị trượt.
Hệ thống cân bằng điện tử có lắp thêm được không
Hệ thống cân bằng điện tử xe ô tô chỉ phổ biến trong vài năm gần đây. Nên với các dòng xe ô tô cũ, nhất là dòng xe bình dân thường không có trang bị an toàn này. Điều này khiến không ít người có ý định tự lắp thêm cân bằng điện tử cho xe của mình.
Theo các chuyên gia, không thể tự lắp thêm cân bằng điện tử ở ngoài. Bởi vì tính năng này chỉ nhà sản xuất mới có thể trang bị được. Vì cấu tạo của hệ thống cân bằng điện tử rất phức tạp. Hệ thống này phải kết hợp với nhiều hệ thống khác như chống bó cứng phanh ABS, phân bố lực phanh điện tử EBD hay kiểm soát lực kéo TCS. Để kiểm soát điều chỉnh lực phanh, thậm chí là kiểm soát điều chỉnh cả mô men của động cơ. Chưa kể xe ở mỗi hãng có cách thiết kế và bố trí khác nhau. Do đó các kỹ sư thông thường sẽ không thể can thiệp và lắp thêm được.
